Nefel

[ ŞEMÎ, 2024-04-27 ] [ BIKE MALPERA DESTPÊKÊ ] [ BÊXE NÊV BIJAREYAN ] [ KONTAKT ] [ INFO ] [ LÊGERÎN & ARŞÎV ]

DESTPÊK

	Nûçe

	Nivîsar

	Kulturmagazîn

	Hevpeyvîn

	Kolumnîst

	Ewrokurd

	E-Pirtûk

	Lîteratûr

	Ziman

	Muzîk

	Foto

	Lînk

E-POSTEYA TE

	Nav (Username)



	Şîfre (Password)





	»E-posteyeka nû bo xwe qeyd bike

REKLAM

EWROKURD

fjrigjwwe9r0TabArticles:ArticleHeadline
citalopram alcohol cravings
citalopram and alcohol


	» Ingmar Karlsson

STOCKHOLM, 18/10 2004 — Konsolosê Swêdê yê Stenbolê Ingmar Karlsson dîplomatekê xudantecribe ye û berê li Şamê ambasadorî kiriye û gelek kitêbên wî li ser îslamê û têkiliyên şerq û xerbê hene. Ingmar Karlsson baweriya xwe bi endametiya Tirkiyeyê ya Yekîtiya Ewropayê tîne û bi germî piştgiriya endametiya Tirkiyeyê dike û li wîlayetên Tirkiyeyê û bakurê Kurdistanê digere û semîneran li ser endametiya Tirkiyeyê ya Yekîtiya Ewropayê dide.

Bêguman Ingmar Karlsson kurdan jî ji nêzîk ve nas dike û ew bawer dike ko Tirkiye dê xwe reforme bike û kurd dê li bakurê Kurdistanê û Tirkiyeyê bikarin hem siyasetê bikin û hem jî bigihîn mafên xwe yên kulturî. Min li ser endametiya Tirkiyeyê ya Yekîtiya Ewropayê û rola kurdan di vê prosesê de digel wî hevpeyvîneka dirêj kir û ez bawer dikim nêrînên wî temsîla nêrînên giştî yên Yekîtiya Ewropayê dike û ji ber hindê ev hevpeyvîn dikare wekî mirêkeka biçûk ya nêrînên dîplomatên Yekîtiya Ewropayê be.

***

Arif Zêrevan: — Swêd û Brîtanya û Polonya, ev hersê welat pir bi xurtî piştgiriya endametiya Tirkiyeyê ya Yekîtiya Ewropayê dikin. Ji bo çi Swêd hewqasê bi germî piştgiriya Tirkiyeyê dike?

Ingmar Karlsson: — Em wekî Swêd hertim terefadrên berfirehkirina Yekîtiya Ewropayê bûne û me her ji serî ve şertên pir hişk dan ber Tirkiyeyê û jê xwest ko xwe demokratîze bike. Sê sal berê dema ko ez çûm Tirkiyeyê hingê Tirkiyeyê Swêd wekî dijmina xwe ya reqem yek dihesiband. Medyaya tirkî îdia dikir ko em piştgiriya PKK-ê dikin û nivîsarên pir reşbîn di heqê wezîra me ya derve Anna Lindhê de belav dikir. Piştî mirina Anna Lindhê Tirkiyeyê dest pê kir û got ew dosta Tirkiyeyê bû.

— Xweseriyeka Swêdê jî ew e ko hemî partiyên Swêdê bi hev re piştgiriya endametiya Tirkiyeyê ya Yekîtiya Ewropayê dikin. Partiyên Swêdî yên ko dibêjin bila Swêd ji Yekîtiya Ewropayê derkeve jî (partiya çep û partiya keskan) dibêjin bila Tirkiye bibe endam. Ew dibêjin bila Tirkiye bibe endam ji ber ew wisa bawer dikin heger Tirkiye bibe endam dê Yekîtiya Ewropayê têkbiçe û ew bi hev ve namîne.

— Lê belê hikûmeta Swêdê dibêje heger Tirkiye krîterên Kopenhagenê bîne cih hingê Tirkiye dikare dest bi danûstandinên endametiyê bike. Niho Tirkiyeyê li ser kaxezê ew krîter pêk anîne û dimîne ko ew di pratîkê de jî bi cih bibin. Ez bi xwe li Tirkiyeyê û herêmên kurdan yên Tirkiyeyê geriyame û divêt Yekîtiya Ewropayê kontrol bike ka ew krîter çawa têne bi cih kirin.

Arif Zêrevan: — Komîsyona Yekîtiya Ewropayê di rapora xwe de pir behsa qîmetê stratejîk yê Tirkiyeyê dike û dibêje bi rêya Tirkiyeyê Yekîtiya Ewropayê dê xwe bigihîne Rojhilata-nêvê û ji aliyê eskerî ve jî Yekîtiya Ewropayê dê xurt bibe. Qîmetê stratejîk yê Tirkiyeyê çi ye?

Ingmar Karlsson: — Heger Yekîtiya Ewropayê ji Tirkiyeyê re bibêje no hingê hêzên nasyonalîst û paşvero dê Tirkiyeyê ber bi krîzekê ve bibin û Tirkiye dê bibe parçeyek ji krîza Rojhilata-nêvê. Vêca heger Tirkiye bibe endam Tirkiye dê ji wê krîzê bi dûr keve û ew krîz dê ji Yekîtiya Ewropayê jî bi dûr keve. Ez bawer dikim heger Tirkiye bibe endam ordiya Tirkiyeyê jî dê roleka dî bistîne û nebe ordiyeka êrişkar û dê bibe ordiyek ko krîzan çareser bike û bibe hêzeka nêvbeynçîker şûna ko bibe hêzeka êrişkar û dagirker.

Arif Zêrevan: — Dema ko Yekîtiya Eropayê behsa qîmeta stratejîk ya Tirkiyeyê dike di eslê xwe de ew behsa bakurê Kurdistanê dike ji ber bakurê Kurdistanê tixûbên xwe digel Îran, Iraq û Sûriyeyê heye û li wî aliyî jî kurd û parçeyên dî yên Kurdistanê hene. Gelo heger sibe başûrê Kurdistanê serbixwe bibe û kurd bixwazin welatê xwe bikin yek hingê dê Yekîtiya Ewropayê çi bike?

Ingmar Karlsson: — Ez gelekê li herêmên kurdî yên Tirkiyeyê geriyame û li Wanê û Meletiyayê beşdarî semîneran bûme. Li nik kurdan piştgiriya bo endametiya Trikiyeyê pir xurt e û kurd endametiyê wekî rêyeka çareserkirina problema kurdan li Tirkiyeyê dihesibînin. Ez bawer dikim heger Tirkiye bibe endam û kurd jî xwe tê de bibînin hingê Yekîtiya Ewropayê dê ji kurdan re ji yekîtiya digel dewleteka kurdî ya li bakurê Iraqê balkêştir be. Ez bi xwe wekî şexs bawer dikim ko krîza Iraqê dê li bakurê Iraqê rê ji dewleteka kurdî ya defakto serbixwe re veke. Dimîne ka soranî û kirmancî yanî herdu diyalektên kurdî dê çiqasê rê bidin ko kurd bixwazin bibin yek.

Arif Zêrevan: — Gelo ev piştgirî û daxwaza kurdên bakur ji bo endametiya Tirkiyeyê ne ji bo tirsa ruhê xwe û jiyana xwe ya şexsî ye? Kurd dihesibînin ko bi endametiya Tirkiyeyê tirk dê kêmtir zilmê li wan bikin. Bingehê wê piştgiriyê dibe ko ne siyasî be an no?

Ingmar Karlsson: — Ez dibêjim xelk wisa difikirin heger ew bixwazin bibin parçeyek ji Kurdistana Iraqê hingê dewlet dê cardî zilmê li wan bike û dê cardî şer dest pê bike û ji ber hindê bila hema ti şer çênebe çêtir e. Heger mirov bi vê perspektîvê li meseleyê binêre hingê Yekîtiya Ewropayê dibe projeyeka aştiyê li Kurdistanê.

Arif Zêrevan: — Tu dizanî ko serokê Partiya Demokrat ya Kurdistanê Mesûd Barzanî li bakurê Kurdistanê ji hemî berpirs û serokên kurdan yên siyasî popûlertir e û heger sibe li başûrê Kurdistanê dewleteka kurdî ya serbixwe ava bibe û Mesûd Barzanî ji Gerhard Schroderê serokwezîrê Elmanyayê re bibêje ew qebûl nake ko bakurê Kurdistanê bibe endama Yekîtiya Ewropayê ji ber ew dixwazin welatê xwe bikin yek û Kurdistaneka mezin çêkin. Hingê Gerhard Schroder û Yekîtiya Ewropayê dê çi bibêjin?

Ingmar Karlsson: — Gelekê zehmet e ko em li ser paşeroja Iraqê spekûlasyonan bikin lê belê ez bawer dikim ko krîza Iraqê dê bi sê dewletên serbixwe yên cida xelas bibe. Û paşê em nizanin ka Celal Talebanî û Mesûd Barzanî dê cardî şerê hev bikin yan nekin, gelek faktorên nediyar hene. Lê belê ez piştrast im ko piraniya kurdan bi awayekê pozîtîv li endametiya Tirkiyeyê ya Yekîtiya Eropayê dinêrin.

Arif Zêrevan: — Dema ko Yekîtiya Ewropayê behsa giringiya Tirkiyeyê dike pir behsa rola hêza eskerî ya Tirkiyeyê û faydeyê wê ji ordiya Yekîtiya Eropayê re dike. Gelo ne xerîb e ko Yekîtiya Ewropayê wiha bi germî dixwaze bibe mitefiqa ordiya Tirkiyeyê ya ko tecribeya wê ya derbeyên eskerî pir zêde ye?

Ingmar Karlsson: — Wekî min gotî ez bawer dikim ko para eskerî ya Tirkiyeyê di ordiya Yekîtiya Ewropayê de dê pareka aştiyane be ji bo parastina aştiyê li deverên ko krîz lê heye. Armanca Yekîtiya Ewropayê ne ew e ko xwe bi eskerên Tirkiyeyê ji aliyê eskerî ve xurt bike. Wekî dî jî ez bawer dikim ko di ordiya Tirkiyeyê de jî guhortinek çêdibe û ofîserên ciwan naxwazin midaxeleyî jiyana siyasî bikin. Paradokseka dî jî ew e ko gelek tirk ordiyê wek garantora demokrasiyê dibînin.

— Partiya AKP-ê ji % 35-ê dengan stand û belko nîvê wan dengan ji kesên dîndar bû lê belê nîvê dî ji kesên ko berê dengê xwe dabûn Mesut Yilmaz û Bulent Ecevitî bûn.

Arif Zêrevan: — Têkiliyên di nêvbera hikûmeta AKP-ê û ordiyê de çawan in. Ihtimal heye ko esker derbeyekê li AKP-ê bikin yan no?

Ingmar Karlsson: — Eskeran piştgiriyeka wisa ji xelkê nîne ko bixwaze derbeyekê li AKP-ê bike. Partiya Tayyip Erdoganî di hilbijartinên belediyeyan de ji % 40-ê dengan stand û heger îro hilbijartinên giştî bo parlamentoyê çêbin ew dê ji % 50–60-ê dengan bistîne. Ji bo hilweşandina vê hikûmetê piştgiriya gelêrî li Tirkiyeyê nîne.

Arif Zêrevan: — Yekîtiya Ewropayê gelek pereyan li Tirkiyeyê mesref dike da Tirkiye ji bo endametiya Yekîtiya Ewropayê amade bibe. Çiqas ji wan pereyan li bakurê Kurdistanê tête serf kirin?

Ingmar Karlsson: — Ji bo pêşxistina Tirkiyeyê û herêma kurdan pir pereyên Yekîtiya Ewropayê hene lê belê heta niho ew pere pir nehatine bi kar anîn. Bîrokrasiyeka pir giran ya Yekîtiya Ewropayê heye. Mebest ji pereyên di fonên avakirinê de ew e ko piraniya wan pereyan ji bo başûrê rojhilatê Tirkiyeyê û deverên paşvemayî yên kurdan bêne bi kar anîn. Divêt projeya GAP-ê ji nû ve bête vejiyandin û ez bawer dikim gelek ji arîkariya Yekîtiya Ewropayê dê li herêma kurdan bêne serf kirin. Hem Gunther Verheugen û hem Joschka Fisherî gotine ko rêya endametiya Tirkiyeyê di Diyarbekir û Erziromê re derbas dibe.

Arif Zêrevan: — Gelo kontrola wan pereyên Yekîtiya Ewropayê dê di destê dewleta Tirkiyeyê de be yan di bin kontrola Yekîtiya Ewropayê bi xwe de be?

Ingmar Karlsson: — Tirkiye divêt bête herêmî kirin û desentralîze kirin. Ew proses divêt niho dest pê bike.

Arif Zêrevan: — Gelo kurd dê çawa bibin partner di van danûstandinan de. Yekîtiya Ewropayê digel dewleta Tirkiyeyê dide û distîne ne digel gelên li wê derê?

Ingmar Karlsson: — Ez bawer dikim ko Yekîtiya Ewropayê dê bi rêya serokên belediyeyan dîrek digel kurdan bide û bistîne. Wekî dî di parlamentoyê de di hikûmeta AKP-ê de jî parlamenterên esilkurd hene û ez bawer dikim ko ew jî dê berjewendiyên kurdan biparêzin. Problemeka kurdan ew e ko heta niho wan xwe ji aliyê siyasî ve baş organîze nekirine û derneketine pêş ka ew çi dixwazin.

Arif Zêrevan: — Ma ew xetayê kurdan e yan yê qanûna bingehî ya Tirkiyeyê ye, ji ber qanûna bingehî rê nade kurdan ko partiyên siyasî yên kurdî ava bikin?

Ingmar Karlsson: — Ez piştrast im ko qanûna bingehî dê bête guhortin û kurd dê bikarin partiyên siyasî ava bikin.

Arif Zêrevan: — Komîsyona Yekîtiya Ewropayê di rapora xwe de dinivîsîne ko Tirkiyeyê krîterên Kopenhagenê pêkanîne lê belê tu li rastiyê binêrî tu dê bibînî ko hê jî di qanûna bingehî ya Tirkiyeyê de têt nivîsandin ko ji bilî tirkî bi ti zimanên dî perwerde di dibistanên derwletê de çênabe bêt kirin, ev çi ye?

Ingmar Karlsson: — Perwerdeya zimanê kurdî di pratîkê de dest pê kiriye.

Arif Zêrevan: — Lê belê ne di dibistanên dewletê de?

Ingmar Karlsson: — Ez bawer dikim ko dê paşê di dibistanên dewletê de perwerde bi zimanê kurdî dest pê bike. Niho mamostayên kurd, materyalê dersê û pêwistiyên wisa kêm in û peyda nabin.

Arif Zêrevan: — Ma ne berpirsiyariya dewletê ye ko mamostayên kurdî perwerde bike da paşê ew jî zarokên kurd perwerde bikin?

Ingmar Karlsson: — Ez bawer dikim ko ew roj jî dê bêt.

Arif Zêrevan: — Ew roj dê kengê bêt?

Ingmar Karlsson: — Hê ji niho ve minaqeşeyên ji bo perwerdeya li dibistanên dewletê de têt kirin.

Arif Zêrevan: — Û berî hingê divêt qanûna bingehî bêt guhortin an ne?

Ingmar Karlsson: — Yekîtiya Ewropayê dê bide pey guhortinan û rojane teqîb bike ka li Tirkiyeyê çi dibe.

Arif Zêrevan: — Hinek ekspert dibêjin Yekîtiya Ewropayê taktîkekê bi kar tîne da bikare Tirkiyeyê biguhore û ew jî ew e ko heger danûstandinên ji bo endametiyê dest pê bike Yekîtiya Ewropayê dê bikare pirtir Tirkiyeyê biguhore?

Ingmar Karlsson: — Ev guhortinên van herdu salên dawiyê çêbûyîn ji ber endametiya Yekîtiya Ewropayê hatin kirin û ez bawer dikim dema danûstandinên endametiyê dest pê kir dê guhortinên nû jî çêbin yan ne danûstandin dê bêne qut kirin û Tirkiye nabe endam.

Arif Zêrevan: — Niho li Tirkiyeyê û bakurê Kurdistanê minaqeşeyeka germ li ser rapora Komîsyona Yekîtiya Ewropayê têt kirin û hinek dibêjin Yekîtiya Ewropayê kurdan wekî mînorîte destnîşan dike û hinek dibêjin na Yekîtiya Ewropayê kurdan wekî mînorîte destnîşan nake. Heger Yekîtiya Ewropayê kurd wekî mînorîte destnîşan bikira dê ferqa wê çi bûya?

Ingmar Karlsson: — Heger Yekîtiya Ewropayê kurd wekî mînorîte destnîşan bikira hingê di nêv tirkan de opozîsyona li hemberî hikûmeta AKP-ê dê pir agresîv bibûya û bigota hikûmeta AKP-ê li hemberî Yekîtiya Ewropayê dest bi kapîtûlasyonê kiriye. Ji aliyê Yekîtiya Ewropayê ve ew taktîkeka di cihê xwe de bû.

Arif Zêrevan: — Tu bi xwe gelekê li Tirkiyeyê û bakurê Kurdistanê geriyayî. Gelo li gor qenaeta te bi xwe kurd çi ne, kurd mînorîte ne, mînorîteyek neteweyî ne yan neteweyek in?

Ingmar Karlsson: — Kurd herdu ne jî. Gelek kurd hene ko xwe wekî hemwelatiyên Tirkiyeyê dibînin û bo nimûne li Stenbolê 3–4 milyon kurd dijîn. Li Stenbolê hewqas boşnak jî hene. Li Swêdê qenaeta swêdiyan ew e ko li Tirkiyeyê tenê kurd û tirk dijîn lê belê rastî ew e ko gelek grupên dî jî li Tirkiyeyê hene. Hinek kurd entegreyî civata tirkî bûne û hêdî behsa koka xwe ya kurdî nakin. Li Tirkiyeyê gelek kesên heyîn ko xwe xudanê du nasnameyan dihesibînin.

— Û li deverên kurdan jî xelk xwe kurd dihesibînin lê belê hemwelatiyên Tirkiyeyê ne. Ez bawer dikim dema ko ew dever ji aliyê aborî ve bi pêş bikevin kurdên wan deveran jî dê xwe wekî xudanê du nasnameyan bihesibînin. Carl Bildtê serokwezîrê berê yê Swêdê digot ew ji herêma Hallandê ya Swêdê ye, hemwelatiyê Swêdê ye û ewropî ye. Ez bawer dikim ko kurd li Kurdistanê dê bibêjin ew kurd in, hemwelatiyên Tirkiyeyê ne û ewropî ne.

-----------------------------------

Nivîskar: ARIF ZÊREVAN
Weşandin: 2004-10-18
Xwendin: 13650